Chiến thắng bầu cử vang dội đã mang về niềm vui rất lớn cho ông Keir Starmer và Công đảng sau 14 năm ngồi trên băng ghế của phe đối lập. Nhưng con đường phía trước đang có rất nhiều khó khăn chờ đợi chính phủ mới của Anh.

Với việc giành được 412 trong tổng số 650 ghế tại Hạ viện, tăng 210 ghế so với cuộc bầu cử năm 2019, Công đảng tại Anh đã giành quyền thành lập chính phủ đa số, đảm bảo có thể thông qua các đạo luật tại Hạ viện mà không gặp khó khăn. Lãnh đạo Keir Starmer đã chính thức trở thành Thủ tướng mới của Anh sau chiến thắng vang dội trước đảng Bảo thủ cầm quyền này. Theo giới phân tích chính trị, chiến thắng “long trời lở đất” của Công đảng do ông Starmer lãnh đạo là do Công đảng đã đưa ra được những chính sách đi kèm với một loạt các biện pháp có thể giải quyết được những mong muốn cấp thiết hiện nay của người dân Anh.

Trong cương lĩnh tranh cử “Thay đổi”, Công đảng cam kết chính phủ mới sẽ tập trung vào 12 chính sách quan trọng, gồm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao mức sống cho người dân; kế hoạch chống thất thu thuế 8 tỷ bảng (10,25 tỷ USD); tăng thuế đối với trường tư để nâng cao giáo dục công lập; nâng cấp cơ sở hạ tầng, xây dựng 300.000 ngôi nhà/năm; cấm bán xe chạy xăng và dầu diesel vào năm 2030; hủy kế hoạch Rwanda, thành lập Bộ chỉ huy An ninh biên giới, đồng thời phối hợp với các nước châu Âu để giải quyết tận gốc rễ vấn đề buôn người; chi 23,7 tỷ bảng cho các sáng kiến xanh; cam kết tuyệt đối với răn đe hạt nhân và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO); bổ sung 40.000 cuộc hẹn khám và phẫu thuật/tuần; hỗ trợ người lao động phải nghỉ việc để chăm sóc người thân; đẩy nhanh việc giải quyết các vụ án hiếp dâm, hiện con số tồn đọng đã lên đến 68.000 vụ; xử lý tình trạng phe vé, đảm bảo người dân mua được vé tham dự các sự kiện văn hóa với giá hợp lý.

Đáng chú ý, Công đảng cam kết sẽ cải tổ sâu rộng hệ thống chăm sóc y tế để đảm bảo cung cấp bổ sung 40.000 cuộc hẹn khám, chụp chiếu và điều trị bệnh mỗi tuần bằng cách khuyến khích và chi thêm tiền để nhân viên y tế làm thêm giờ, bổ sung thiết bị y tế, đào tạo thêm hàng nghìn y bác sĩ và đặc biệt là nguồn kinh phí chi cho kế hoạch này sẽ được bù đắp từ các biện pháp chống trốn thuế thay vì tăng thuế hay cắt giảm ngân sách hoạt động từ các lĩnh vực khác.

Theo số liệu của Dịch vụ Y tế quốc gia (NHS), tính đến cuối năm 2023, số bệnh nhân chờ điều trị lên đến 7,6 triệu người, tăng gấp 3 lần so với năm 2010, trong đó nhiều bệnh nhân đã phải chờ 18 tuần để được điều trị. Trong bối cảnh này, việc Công đảng đưa ra cam kết đặc biệt quan tâm giải quyết vấn đề quá tải kéo dài của hệ thống chăm sóc y tế và sức khỏe của người dân đã thu hút được sự ủng hộ của cử tri. Đây được coi là một trong những lý do mang lại chiến thắng cho Công đảng, khi lợi ích của người dân được đặt lên hàng đầu.

Theo tờ Telegraph, trong vòng 100 ngày sau khi nhậm chức, chính phủ mới sẽ có chương trình nghị sự dày đặc, gồm hủy kế hoạch Rwanda, thay vào đó thành lập Bộ chỉ huy An ninh biên giới để giải quyết nạn nhập cư bất hợp pháp; thành lập công ty sản xuất điện xanh thuộc sở hữu công Great British Energy để thúc đẩy phát triển năng lượng sạch; áp thuế VAT đối với học phí trường tư và tuyển 6.500 giáo viên trường công; đàm phán với các công ty và tổ chức công đoàn để nâng cao quyền lợi cho người lao động; xây dựng luật cấm bán thuốc lá cho thiếu niên.

Chính phủ cũng sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh Cộng đồng Chính trị châu Âu; dự hội nghị thượng đỉnh NATO tại Mỹ; đánh giá các mối đe dọa an ninh; đưa ra chiến lược chống chủ nghĩa bài Do Thái và bài Hồi giáo; đánh giá chiến lược quốc phòng nhằm ngăn chặn tấn công mạng, thông tin sai lệch, nguy cơ bị tấn công vào cơ sở hạ tầng quan trọng dưới nước.

Tuy nhiên, chính phủ của Thủ tướng Starmer được cho là sẽ gặp không ít khó khăn trong quá trình hiện thực hóa các cam kết bầu cử của mình. Theo phân tích của Viện Chatham House, nhiều khó khăn đang chờ đợi chính phủ của tân Thủ tướng Anh trong lĩnh vực an ninh và đối ngoại. Về quốc phòng, Công đảng cam kết duy trì răn đe hạt nhân, chi 2,5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quốc phòng, đáp ứng các cam kết với NATO, tiếp tục viện trợ và hỗ trợ quân sự cho Ukraine. Tuy nhiên, để đóng vai trò dẫn đầu trong NATO, Anh có thể phải nâng chi tiêu cho quốc phòng lên mức 3% GDP vì con số cam kết 2,5% GDP dự kiến chỉ đảm bảo chi cho kế hoạch mua sắm trang thiết bị quân sự trong 10 năm. Đứng trước thực tế này, Chính phủ Anh sẽ phải chọn một trong hai phương án tăng chi tiêu quốc phòng hoặc giảm cam kết về quốc phòng an ninh, một lựa chọn có thể đe dọa đến vai trò quốc tế và an ninh của Anh.

Về quan hệ đối tác với EU và an ninh châu Âu, Công đảng cho biết sẽ điều chỉnh chính sách đối ngoại với EU, trong đó Anh sẽ tìm kiếm một hiệp ước an ninh mới với châu Âu, nhưng chưa cung cấp thêm chi tiết ngoài các cam kết như tăng cường tham vấn thường xuyên. Tăng cường năng lực công nghiệp quốc phòng có thể là một lĩnh vực hợp tác của Anh với EU, nhưng các sáng kiến của EU như Chiến lược Công nghiệp quốc phòng châu Âu nhằm củng cố các ngành công nghiệp ở các nước thành viên EU lại đang loại trừ sự tham gia của các nước thứ ba, gồm Anh. Điều này có thể cản trở bất kỳ nỗ lực nào nhằm tạo ra một cơ sở công nghiệp quốc phòng châu Âu rộng lớn hơn có sự góp mặt của Anh.

Việc Anh tham gia giải quyết các thách thức toàn cầu, bao gồm nghèo đói và biến đổi khí hậu, được cho sẽ tạo áp lực đối với chính phủ của ông Starmer. Một số lãnh đạo Công đảng thừa nhận cạnh tranh địa chính trị ngày càng gia tăng và quá trình chuyển đổi khí hậu đang khiến mối quan hệ giữa các cường quốc tầm trung và các nước Nam bán cầu trở nên quan trọng hơn về mặt chiến lược, đồng thời có khả năng làm thay đổi trật tự thương mại toàn cầu. Nhưng với khoản ngân sách dự kiến chỉ vào khoảng 0,7% GDP để chi cho viện trợ phát triển quốc tế và phần lớn số tiền này đang được chi cho người xin tị nạn tại Anh, chính phủ của tân Thủ tướng Starmer được cho là sẽ gặp phải những hạn chế đáng kể trong việc nâng cao vai trò và ảnh hưởng của Anh trên trường quốc tế nếu không có những điều chỉnh đối với ngân sách viện trợ phát triển quốc tế.

Quan hệ với các nước lớn như Mỹ và Trung Quốc nằm trong những vấn đề cần Thủ tướng Starmer giải quyết ngay trong những ngày đầu cầm quyền. Chỉ 5 ngày sau cuộc bầu cử tại Anh, ông Starmer sẽ đến Mỹ để dự hội nghị thượng đỉnh NATO. Tại đây, ông Starmer sẽ cố gắng thuyết phục Nhà Trắng tiếp tục hỗ trợ Ukraine không chỉ vì chủ quyền của Kiev mà còn vì an ninh của châu Âu, nhưng đồng thời ông sẽ phải làm rõ chính xác thời điểm Anh nâng mức chi 2,5% GDP cho quốc phòng, từ mức hiện tại là 2,3%, một nội dung mà Công đảng vẫn còn bỏ ngỏ từ lúc tranh cử cho đến nay.

Với Trung Quốc, Thủ tướng Starmer dự kiến sẽ tiến hành đánh giá lại mối quan hệ của Anh với cường quốc châu Á ngay trong 100 ngày đầu cầm quyền. Tuy nhiên, trong bối cảnh căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng sâu sắc, Anh đang đứng trước hai lựa chọn khó khăn, hoặc ủng hộ các chính sách của đồng minh Mỹ hoặc tiếp tục duy trì quan hệ với Trung Quốc, đối tác thương mại trị giá hơn 90 tỷ USD trong năm vừa qua. Ông sẽ phải chọn đứng về phía nào nhiều hơn để phù hợp với mục tiêu theo đuổi tăng trưởng kinh tế của mình.

Rõ ràng, chiến thắng bầu cử vang dội đã mang về niềm vui rất lớn cho ông Starmer và Công đảng sau 14 năm ngồi trên băng ghế của phe đối lập. Nhưng con đường phía trước đang có rất nhiều khó khăn chờ đợi chính phủ mới của Anh.