Việt Nam đã đủ thế và lực, ý chí và quyết tâm bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đã tới thời điểm vàng để trí thức kiều bào hội tụ.

Kiều bào - “Khúc ruột ngàn dặm” muôn đời

Theo thống kê đến đầu năm 2024, Việt Nam có khoảng 6 triệu kiều bào đang sinh sống và làm việc tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ, 10% trong đó là những người có trình độ cao, 80% đang sống ở các nước phát triển.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, trí thức kiều bào ngày càng trở thành những nguồn lực to lớn và toàn diện.

Cộng đồng người Việt toàn cầu là nguồn trí lực khoa học công nghệ hiện đại, thể hiện bởi 600.000 nhân lực chất lượng cao, chủ yếu sinh sống ở các nước phát triển. Bên cạnh đó, rất nhiều người Việt Nam ở nước ngoài đã đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Cụ thể, kiều bào đã đầu tư 421 dự án, với tổng vốn đầu tư đăng ký hơn 1,72 tỉ USD tại 42/63 tỉnh, thành. Việt Nam là một trong mười quốc gia trên thế giới nhận lượng kiều hối lớn nhất với 190 tỉ USD từ năm 1993 đến năm 2022. Riêng trong năm 2022, lượng kiều hối là hơn 19 tỉ USD và dự báo đạt 16 tỉ USD năm 2024.

Cộng đồng trí thức kiều bào còn góp phần nâng cao chất lượng lao động trong nước. Sau khi lao động ở nước ngoài, học tập kỹ năng và kiến thức, tiếp thu tinh hoa nhân loại, người Việt trở về đào tạo lực lượng lao động tại Việt Nam.

Cuối cùng là nguồn lực mềm. Mỗi người Việt là một đại sứ văn hóa, củng cố quan hệ hữu nghị hợp tác cũng như quảng bá hình ảnh, đất nước, văn hóa, con người Việt Nam với thế giới.


Chương trình giao lưu nghệ thuật “Xuân Quê hương 2024” được tổ chức tại Tp. Sài Gòn

Tất cả những nguồn lực đó sẽ được phát huy mạnh mẽ nhất, toàn diện nhất khi cộng đồng kiều bào phân bổ ở cả Việt Nam và nước ngoài. Đáng mừng là nhân tài Việt khắp năm châu ngày càng tham gia trực tiếp và sâu rộng vào các quá trình hợp tác, đồng hành tích cực với Chính phủ, đặc biệt trong những lĩnh vực quan trọng như khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, hay các vấn đề về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Những cánh chim đầu đàn về Tổ

Ông Phạm Việt Hùng, Vụ trưởng Vụ Quan hệ kinh tế, khoa học và công nghệ (Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài) cho biết, thời gian gần đây, số chuyên gia, trí thức kiều bào tham gia hoạt động khoa học và công nghệ ở Việt Nam duy trì ở mức 300 đến 500 lượt người mỗi năm. Để đạt được con số ấn tượng đó, chắc chắn là nhờ công lao không nhỏ của những cánh chim đầu đàn, những Việt kiều tiên phong, đặc biệt trong giới khoa học công nghệ.

“Không có mong muốn nào lớn hơn là đóng góp cho quê hương”

Các nhà khoa học người Việt trong và ngoài nước không còn xa lạ với Giáo sư Trần Thanh Vân, nhà vật lý học kiều bào Pháp với tâm niệm: “Đối với một nhà khoa học, không có mong muốn nào lớn hơn là đóng góp cho quê hương”. Từ những năm 1993, ông đã không ngại khoảng cách địa lý, hạn chế chính trị khi Mỹ còn cấm vận Việt Nam để tổ chức chương trình “Gặp gỡ Việt Nam”, tạo cơ hội cho nhà khoa học Việt kiều trở về quê hương. Thông qua “Gặp gỡ Việt Nam”, đất nước đã chào đón hàng nghìn nhà khoa học quốc tế tầm cỡ, truyền đi cảm hứng và thông điệp cho thế hệ nhà khoa học trẻ Việt Nam cũng như giới lãnh đạo, mở cửa với thế giới, kích thích sự phát triển. Hội Gặp gỡ Việt Nam đã kết hợp với các trường học tại Pháp để đào tạo 1.500 kỹ sư chất lượng cao cho Việt Nam, khởi xướng phương pháp giảng dạy “bàn tay nặn bột” dành cho các môn khoa học. Năm 2011, phương pháp này được Bộ Giáo dục và Đào tạo nhân rộng toàn quốc.

Những thành tựu của Hội Gặp gỡ Việt Nam tạo nền tảng Giáo sư Trần Thanh Vân bởi Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục Liên ngành Quy Nhơn, có tên ICISE - công trình được coi như Princeton của Việt Nam. Từ khi khánh thành vào năm 2013 đến nay, ICISE đã tổ chức gần 150 hội nghị khoa học quốc tế chất lượng cao, 45 trường học khoa học chuyên đề với gần 10.000 lượt nhà khoa học đến từ 35 quốc gia, vùng lãnh thổ. Năm 2023, trong cuộc tiếp đón vợ chồng Giáo sư Trần Thanh Vân và Giáo sư Lê Kim Ngọc, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã khẳng định vai trò khởi xướng của ICISE, tin tưởng đây sẽ là nơi tập hợp nhân tài không chỉ của Việt Nam, mà còn của khu vực Đông Nam Á và toàn thế giới.

Hơn 10 năm trước, Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục Liên ngành ICISE xuất hiện như một cái nôi của khoa học và kết nối kiều bào trí thức. Từ năm nay, Việt Nam sẵn sàng nhân rộng, đầu tư, chào đón những nhân tài Việt xa xứ trở về phát triển sự nghiệp, cống hiến cho nhân loại và dẫn dắt thế hệ mai sau.

“Mối quan tâm lớn là phát triển ngành vật lý Việt Nam”

“ICISE là một ví dụ chứng minh rằng có thể làm một cái gì thành công cho khoa học Việt Nam”. Đó là lời của Giáo sư Đàm Thanh Sơn tại hội nghị của Gặp gỡ Việt Nam vào năm 2018. Cũng năm đó, Giáo sư Đàm Thanh Sơn trở thành nhà khoa học gốc Việt đầu tiên được trao huy chương Dirac - giải thưởng danh giá nhất của vật lý lý thuyết thế giới.

Giáo sư Đàm Thanh Sơn là thần tượng của nhiều thế hệ học sinh giỏi Việt Nam, không chỉ ở tài năng mà còn ở tinh thần cống hiến vì quê hương xứ sở. Việc ông thường xuyên tham gia hội nghị Gặp gỡ Việt Nam của Giáo sư Trần Thanh Vân là một ví dụ. Từ năm 2018, Giáo sư Đàm Thanh Sơn cùng đồng nghiệp trong và ngoài nước bàn bạc, tìm cách cải thiện ngành vật lý Việt Nam. Cho rằng Việt Nam có tiềm năng, Giáo sư Sơn tin tương lai của ngành vật lý ở Việt Nam sẽ xán lạn nếu có một chính sách đúng đắn nhằm thu hút được tài năng trẻ và tạo điều kiện cho họ phát triển.

Đàn chim không nghỉ

Dòng chảy thời cuộc gần đây cũng cũng chứng kiến những Việt kiều trí thức lựa chọn gắn bó lâu dài với quê hương. Như Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ - một doanh nhân và nhà khoa học nổi tiếng với 280 bằng sáng chế ở Mỹ, Canada và nhiều nước trên thế giới. Ấy vậy, sau hơn 20 năm xa xứ, ông quyết định trở về Việt Nam xây dựng nhà máy công nghệ cao tại Trà Vinh, tạo việc làm cho lao động địa phương và đóng góp cho y tế, giáo dục.

Một trường hợp tương tự là Bác sĩ Nguyễn Dương Nam Phương, Giáo sư Phẫu thuật tại Đại học Colorado và Trưởng khoa Phẫu thuật thẩm mỹ Nhi khoa tại Bệnh viện Nhi đồng Colorado, Hoa Kỳ. Năm 2020, Bác sĩ Nam Phương đồng sáng lập tổ chức Nuoy Reconstructive International, phẫu thuật hở hàm ếch cho trẻ em trên toàn thế giới và có quan hệ hợp tác lâu dài với nhiều bệnh viện tại Việt Nam như Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Hồng Ngọc, Bệnh viện Nhi đồng 1 tại Thành phố Sài Gòn. Dù đi khắp năm châu để cống hiến cho nhân loại, Việt Nam vẫn là nơi ông quay lại nhiều nhất.

Tầm nhìn với “nguyên khí quốc gia” xa xứ

Từ trước tới nay, Đảng và Nhà nước ta luôn thể hiện tư tưởng nhất quán và xuyên suốt trong các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, xác định cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không thể tách rời với cộng đồng dân tộc Việt Nam, là nhân tố quan trọng góp phần tăng cường quan hệ hợp tác, hữu nghị giữa nước ta với các quốc gia, dân tộc trên thế giới.

Tư tưởng đó được thể hiện qua hơn 20 năm thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW, tạo điều kiện để kiều bào phát huy tinh thần tự hào dân tộc, giữ gìn bản sắc văn hóa và truyền thống, đoàn kết tham gia phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Cũng theo Nghị quyết số 36-NQ/TW, Quốc hội và Chính phủ đã ban hành một hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật tương đối đầy đủ, hoàn thiện dành riêng cho cộng đồng người Việt ở nước ngoài, tập trung vào các lĩnh vực quốc tịch, dân sự, nhà ở, cư trú, đầu tư,... Quyền lợi của kiều bào ngày càng tiệm cận quyền lợi của công dân trong nước.

Năm 2022, tại Đại hội Đảng lần thứ XIII, Kết luận 12-KL/TW về công tác Người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN). Một lần nữa, Đảng và Nhà nước đã không chỉ thể hiện tình cảm sâu sắc với kiều bào, mà còn phản ánh tinh thần mới trong đường lối Đại hội Đảng XIII. Từ đó, Nghị quyết 169/NQ-CP ra đời nhằm cụ thể hóa và triển khai Kết luận 12-KL/TW của Bộ Chính trị, nhấn mạnh giai đoạn 2021 - 2026 tập trung chăm lo cho kiều bào, hỗ trợ bà con ổn định cuộc sống ở sở tại, giữ gìn tiếng Việt, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, phát huy nguồn lực của kiều bào và thông tin đối ngoại,…


Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gặp gỡ kiều bào Việt Nam tại Mỹ, ngay sau khi đặt chân tới San Francisco.


Năm 2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định 899/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Về chiến lược này, ông Peter Hồng, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nhân Việt Nam ở nước ngoài và Tiến sĩ Trà My - Chủ tịch Hội doanh nghiệp Việt Nam lâm thời tại Trung Quốc đều khẳng định, việc phát triển đất nước dựa trên nguồn vốn con người thể hiện tầm nhìn đúng đắn.

Khi Tổ quốc “cầu hiền” - đầy quyết tâm và cầu thị

Chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài chứa nhiều điểm mới trong bối cảnh hiện đại, hội nhập, đi cùng sự quan tâm sâu sắc tới cộng đồng trí thức Việt kiều.

Chiến lược tập trung đặc biệt vào các ngành hoa học và công nghệ; giáo dục và đào tạo; văn hóa; khoa học xã hội; y tế; thông tin và truyền thông; chuyển đổi số…

Mục tiêu đến năm 2030, định hướng đến năm 2050: Duy trì tỷ lệ nhân tài thu hút vào làm việc ở các cơ quan, tổ chức, đơn vị của Nhà nước không dưới 20% so với tổng số các trường hợp tuyển dụng mới hàng năm. Phấn đấu đạt 100% nhân tài (được công nhận) tiếp tục ở lại làm việc sau 05 năm được thu hút và trọng dụng làm việc tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị của Nhà nước; tỷ lệ nhân tài được đào tạo, bồi dưỡng trong lĩnh vực khoa học - công nghệ đạt 30% vào năm 2025; đạt 60% vào năm 2030 để tiến tới đạt 100% vào năm 2050.

Trên cơ sở đó, tạo đột phá trong thúc đẩy liên kết các mạng lưới đổi mới sáng tạo, kết nối nhân tài. Thiết lập mạng lưới Nhân tài Việt Nam toàn cầu, mạng lưới chuyên gia, nhà khoa học Việt Nam toàn cầu, trong đó có các nhà khoa học đầu ngành tầm cỡ quốc tế về những ngành khoa học cơ bản, công nghệ cao và ngành kinh tế mũi nhọn; cán bộ lãnh đạo, quản lý tài năng, trong đó có nhiều cán bộ cấp chiến lược; doanh nhân tài năng, trong đó có nhiều doanh nhân tầm cỡ khu vực; chuyên gia đầu ngành, tài năng trẻ và triển vọng tài năng trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, khoa học - công nghệ, văn hóa - xã hội và các lĩnh vực khác.

Dân tộc “bứt tốc” tới kỷ nguyên vươn mình

Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tập trung mọi nguồn lực cho thời kỳ cơ hội chiến lược quan trọng, “bứt tốc” để phấn đấu hoàn thành thắng lợi các mục tiêu Đại hội XIII của Đảng đã đề ra, kiến tạo kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Ngày 01/12/2024 vừa qua, tại hội nghị toàn quốc trực tuyến diễn ra tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: Việt Nam đã đủ thế và lực, ý chí và quyết tâm bước vào kỷ nguyên mới, không thể chậm trễ hơn.


Tổng Bí thư Tô Lâm gặp đoàn trí thức người Việt từ Houston tại New York.


Thời kỳ chuyển mình của dân tộc và tầm nhìn trọng dụng nhân tài của nước nhà đã tạo nên thời điểm chín muồi để người Việt không chỉ ở Việt Nam, mà trên toàn thế giới chung sức, đồng lòng; để trí thức Việt kiều, các chuyên gia, nhà khoa học với trình độ cao, uy tín và bản lĩnh trở về xây dựng quê hương.

Gần đây nhất, tại Hội nghị gặp mặt đại biểu trí thức, nhà khoa học toàn quốc sáng 30/12/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, chỉ có khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo mới là con đường giúp chúng ta bứt phá, bắt kịp, tiến cùng thế giới. Đảng và Nhà nước đã đến thời điểm vàng quyết tâm cho nhiệm vụ “cầu hiền”, quê hương xứ sở sẵn sàng tạo mọi điều kiện để chào đón những kiều bào trí thức, những nhà khoa học trở về.

Lịch sử đã ghi danh những cánh chim đầu đàn, đó là những gia đình từ Pháp về Việt Nam phục vụ kháng chiến giải phóng dân tộc, là cố Thiếu tướng, Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa, là Kỹ sư Võ Quý Huân,... Tất cả vì một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, và bền vững: “Tổ quốc và Chính phủ luôn luôn nhớ thương các đồng bào… đó là nhân tâm thiên lý, đó là tình nghĩa một nhà."

(Hà Linh, 12/31/2024)