Một chiến lược táo bạo

VinFast đã khởi đầu với một chiến lược đầy tham vọng.

Tại triển lãm ô tô Paris 2018, nơi hội tụ những tên tuổi nổi tiếng nhất thế giới, sự hiện diện của VinFast với hai mẫu xe concept Berline LuxA và SUV LuxSA hiện đại, rất phong cách thuộc dòng cao cấp đã gây chú ý với báo giới nước ngoài và tạo được một cảm xúc mạnh đối với người Việt. Khi thấy thương hiệu Việt Nam nằm trong Hall lớn nhất của triển lãm, không xa hai ông “chủ nhà” Renault và Peugeot và cạnh Ferrari, là người Việt chúng ta không thể không hãnh diện. Nói chung VinFast đã tạo được hình ảnh tích cực và gây ấn tượng tốt với dư luận trong và ngoài nước.

Một kế hoạch phát triển bài bản

Sau kịch bản ra mắt thành công, VinFast cũng có một kế hoạch phát triển bài bản và thông minh để rút ngắn đường vào thị trường thế giới. Trước hết, sử dụng lại các công nghệ hiện hữu của BMW, như mẫu xe Berline LuxA được phát triển trên nền tảng của BMW Serie 5 thế hệ 6 sản xuất từ năm 2010-2016, chiếc SUV LuxSA từ BMW X5 thế hệ 3 ra đời 2013 vừa được thay thế bởi một mẫu xe mới, do đó các kiểu xe của VinFast có nhiều điểm về hình dáng giống BMW. Mua lại các công nghệ, các bộ phận, công việc thiết kế chỉ tập trung vào thực hiện lắp ráp có ưu điểm rút ngắn thời gian phát triển xe và đạt các tiêu chuẩn quốc tế.

Về nhân sự, VinFast đã chiêu mộ nhiều nhân sự cao cấp đến từ những tập đoàn quốc tế như GM, Bosch để đảm nhiệm những chức vụ quan trọng như tổng giám đốc, giám đốc thiết kế, giám đốc hoạch định và quản lý sản phẩm, trách nhiệm bộ phận kỹ thuật xe... Trong các lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ, VinFast hợp tác với các thương hiệu nổi tiếng như Pininfarina và Italdesign để vẽ kiểu xe, Magna Steyr, AVL để thiết kế; dây chuyền sản xuất công suất hơn 100.000- 250.000 xe/năm được trang bị các máy và các bộ phận của nhiều thương hiệu như ABB (robots), Schuler (máy ép), FFT et EBZ (Hàn)...

Vừa chào đời, VinFast đã thành công trong việc gây chú ý dư luận quốc tế và làm nổi lên “niềm tự hào dân tộc” của người Việt. Nhưng những khó khăn còn ở phía trước vì khách hàng chỉ đánh giá trên chất lượng và độ bền của xe, giá cả và dịch vụ hậu mãi. Tự hào dân tộc không thay thế được những tính toán thực tế vì mua chiếc ô tô là một đầu tư lớn nhất đời người, chỉ sau cái nhà.

Nhưng đầy rủi ro

Dù những phương pháp nghiên cứu thị trường đã tiến bộ rất nhiều, dù tiếp thị sử dụng rất mạnh các phương tiện truyền thông, tất cả các hãng xe khi đưa ra một mẫu xe mới đều rất lo ngại phản ứng của người mua vì những tham khảo hiểu biết về thị trường ô tô chưa thuộc về lĩnh vực khoa học chính xác. Báo l’Argus đã kê khai 46 mẫu xe bị thất bại thương mại trong nửa thế kỷ qua. Mercedes đã lỗ 3,35 tỉ euro cho mẫu xe Smart Fortwo, Fiat đã lỗ 2,1 tỉ euro cho xe Stilo, Audi mất 1,3 tỉ cho A2, và danh sách còn rất dài. Tôi có kinh nghiệm cá nhân với mẫu xe cao cấp Vel Satis của Renault, khi trình bày trước làng báo, xe này đã được đánh giá rất cao về kỹ thuật và về “concept” nằm giữa berline và monospace phù hợp với tuổi trung niên, bộ phận tiếp thị của công ty cũng rất lạc quan nhưng chỉ có 62.000 người mua và Renault đã lỗ 1,2 tỉ cho chương trình này! Những lý do của thất bại rất đa dạng như kiểu xe không đẹp, nhạt nhẽo hoặc cá tính quá cao đi trước thời đại, một tai nạn vì lỗi kỹ thuật của xe, giá cao, vài điểm yếu về chất lượng hoặc những hình ảnh quảng cáo không phù hợp với văn hóa của thị trường... Hoặc đưa ra thị trường đúng lúc khủng hoảng kinh tế.

Thật vậy, những khủng hoảng kinh tế là nguyên nhân của sự thất bại của nhiều mẫu xe và đưa tới những khó khăn của nhiều công ty không có một nền tài chính vững. Cuộc khủng hoảng năm 1998 đã đẩy các công ty ô tô “nhỏ” như Daewoo, Samsung, Suzuki, Mazda, Volvo, Land Rover, Mitsubishi... vào tình trạng phá sản nên đã phải sáp nhập vào các tập đoàn lớn như GM, Ford, Renault, Mercedes... Và cuộc khủng hoảng năm 2008 cũng đã làm xáo trộn mạnh ngành công nghiệp ô tô thế giới.

Cuộc cạnh tranh rất chênh lệch

Cường độ cạnh tranh của thị trường ô tô càng ngày càng mạnh và được thể hiện qua những tập trung xung quanh Volkswagen, Toyota, GM, Renault-Nissan... để đạt tới những doanh số khổng lồ hàng trăm tỉ euro để có thể “sống và phát triển” được nghĩa là có những phương tiện nghiên cứu đưa ra những phát minh mới và giảm giá bán. Các tập đoàn này dựa vào hai nguyên tắc:

- Có mặt trên tất cả các phân khúc từ xe giá thấp đến cao cấp và có mặt trên khắp thị trường thế giới. Các tập đoàn Volkswagen (VW), Toyota, liên minh Renault-Nisan-Mitsubishi-Dacia-Avtovaz bao trùm khắp thế giới

- Dùng một nền xe (Platform) cho nhiều mẫu xe để giảm giá thành, Volkswagen dùng một nền cho năm mẫu xe Audi A3, VW Golf, Seat Leon et Skoda Octavia. Và với lượng xe sản xuất như vậy, VW mua được các linh kiện với giá rất thấp, nhiều khi đạt tới -30% so với giá thị trường.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các thương hiệu nhỏ rất khó cạnh tranh với các tập đoàn khổng lồ và thường bị hút vào quỹ đạo của họ.

Ba mô hình phát triển ở Việt Nam

Sau giai đoạn các xưởng lắp ráp mọc lên khắp nơi, công nghiệp ô tô Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển hợp lý và quy mô hơn với ba mô hình chính.

1. Huyndai Thành Công. Qua phát biểu của ông Byung Kwon Rhim, Phó tổng giám đốc phụ trách thị trường hải ngoại Hyundai, trong buổi lễ ký biên bản mở rộng sản xuất, lắp ráp ô tô thương hiệu Hyundai tại Việt Nam để đạt tới công suất 120.000 xe/năm, “Hyundai nhận thấy những cơ hội và tiềm năng phát triển mạnh tại thị trường Việt Nam trong khu vực Đông Nam Á. Đây sẽ là cơ sở để Hyundai Motor thúc đẩy, mở rộng hơn cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương và trung tâm sẽ là Việt Nam”. Nếu Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất của Huyndai trong khu vực, chúng ta sẽ phát triển theo mô hình Thái Lan, dù không có thương hiệu quốc gia nhưng có thể xây dựng được một công nghiệp ô tô có tiềm năng cao.

2. Trường Hải, hiện tại, là doanh nghiệp đứng đầu trong lĩnh vực sản xuất, lắp ráp và phân phối ô tô tại Việt Nam qua sự hợp tác với Kia, Mazda và Peugeot. Với một hệ thống cửa hàng trưng bày và đại lý bao trùm toàn quốc và một cơ sở kỹ thuật khá mạnh tập trung tại Chu Lai bao gồm nhiều nhà máy cơ khí, sản xuất phụ tùng ô tô và một nguồn nhân lực đào tạo tại trường cao đẳng nghề. Trường Hải có mục tiêu mở rộng thị trường trong khu vực ASEAN và tăng cường hợp tác quốc tế để trở thành một trung tâm sản xuất có tầm vóc ASEAN.

3. VinFast có tham vọng cao muốn tạo một thương hiệu Việt Nam để xuất khẩu ra thế giới, nhưng rất khó khăn vì giành được một chỗ đứng trong công nghiệp ô tô thế giới từ nửa thế kỷ qua chỉ có hai quốc gia thực hiện được, đó là Nhật Bản và Hàn Quốc, nhưng cũng nhiều thất bại như Volvo Thụy Điển, Proton và Perodua của Malaysia, Land Rover và Jaguar của Anh... đã rơi vào sự kiểm soát của các tập đoàn quốc tế. Nhật và Hàn đã thành công trong giai đoạn mà các thị trường quốc gia được bảo vệ chặt chẽ, sứ mệnh của VinFast sẽ khó khăn hơn nhiều trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày nay, không có rào cản thuế để bảo vệ lúc sơ sinh.

Với ba hướng phát triển quy mô này, công nghiệp ô tô Việt Nam hy vọng sẽ có thể tham gia chuỗi giá trị toàn cầu và nếu VinFast thành công, chúng ta sẽ có ô tô mang thương hiệu Việt Nam. Nhưng quan trọng nhất là sự phát triển ngành công nghiệp chủ đạo có tác động lan tỏa ra nhiều ngành khác nhau như điện tử, công nghệ số... để Việt Nam trở thành một nước công nghiệp tân tiến.