TS. Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia chính sách công, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách, Trường đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ góc nhìn về các động lực tăng trưởng của Việt Nam.

TS. Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia chính sách công, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách, Trường đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội

Việt Nam vừa công bố kết quả kinh tế - xã hội 6 tháng đầu năm 2025 với nhiều con số tích cực, ông nhận định ra sao về kết quả này?

Nửa đầu năm 2025, đặc biệt từ quý II, trong khi thế giới chứng kiến nhiều bất ổn địa chính trị khiến nhiều tổ chức quốc tế hạ dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu, nền kinh tế Việt Nam vẫn duy trì xu hướng phục hồi tích cực. Theo đó, tăng trưởng GDP quý II/2025 đạt mức 7,96% và GDP nửa đầu năm 2025 tăng 7,52% so với cùng kỳ năm 2024, là mức tăng mạnh nhất trong nửa đầu năm kể từ năm 2011 đến nay.

Cùng với đó, tổng vốn đầu tư toàn xã hội 6 tháng tăng 9,8%, trong đó vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đăng ký đạt trên 21,5 tỷ USD, tăng 32,6% so với cùng kỳ và là mức cao nhất từ năm 2009; vốn FDI thực hiện đạt trên 11,7 tỷ USD, tăng 8,1% so với cùng kỳ; thu ngân sách nhà nước 6 tháng đạt 67,7% dự toán, tăng 28,3% so với cùng kỳ… Đây là những con số rất ấn tượng.

Có được kết quả này, theo tôi, là nhờ những động lực chính sau. Trước hết là do làn sóng đầu tư đang được “kích hoạt” mạnh mẽ. Đầu tư công được đẩy mạnh giải ngân cho các dự án hạ tầng trọng điểm, trong đó 6 dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông được đưa vào khai thác, nâng tổng chiều dài đường bộ cao tốc của cả nước lên 2.268 km.

Bên cạnh đó, hàng loạt quyết sách thúc đẩy đầu tư tư nhân, đặc biệt là Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân đã và đang kích hoạt làn sóng đầu tư tư nhân mới. Tổng vốn đầu tư toàn xã hội tăng 9,8% trong 6 tháng đầu năm, gần bằng mức trước đại dịch trong đó khu vực tư nhân đóng góp chủ đạo.

Cùng với đó, FDI, thương mại sôi động (kim ngạch xuất nhập khẩu 6 tháng đầu năm đạt 432,03 tỷ USD, tăng 16,1% so với cùng kỳ năm trước, duy trì xuất siêu 7,63 tỷ USD), cải cách thể chế và chính sách đột phá (Quốc hội vừa thông qua 34 luật, 14 nghị quyết tại Kỳ họp thứ 9 nhằm cải cách bộ máy, tháo gỡ nhiều điểm nghẽn chính sách), điều hành kinh tế vĩ mô linh hoạt (Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện các chính sách tiền tệ nới lỏng, giúp cải thiện tăng trưởng tín dụng và giảm lãi suất cho vay), niềm tin của doanh nghiệp và người dân phục hồi… chính là những động lực quan trọng cho sự tăng trưởng cao này.

Theo ông, làm thế nào đẩy nhanh hơn tốc độ tăng trưởng để GDP cả năm đạt trên 8% như mục tiêu Chính phủ đã đề ra?

Theo dự báo, kinh tế Việt Nam trong nửa cuối năm 2025 sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức và rủi ro từ bên ngoài do tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại, trong đó có một số đối tác chính như Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ…; bất ổn từ chính sách thương mại và bảo hộ gia tăng, rủi ro lạm phát và lãi suất cao; biến đổi khí hậu, thiên tai cũng tiềm ẩn rủi ro lớn đối với sản xuất nông nghiệp và giá lương thực…

Chính phủ kiên định mục tiêu tăng trưởng cao (GDP năm 2025 đạt 8% trở lên và phấn đấu tăng trưởng hai con số từ năm 2026), thông qua việc nâng cao năng lực nội tại và thích ứng linh hoạt với tình hình bên ngoài.

Việt Nam đã chủ động đàm phán và thúc đẩy ngoại giao kinh tế với Mỹ và các đối tác lớn, ví dụ như Tuyên bố chung Việt Nam - Hoa Kỳ về khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng vào ngày 2/7/2025, cùng cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Mỹ Donald Trump, đã tạo niềm tin và kỳ vọng lớn cho doanh nghiệp về hợp tác kinh tế và khoa học công nghệ cao.

Về năng lực nội tại, theo tôi, chúng ta còn nhiều dư địa trong nước cần tận dụng để thúc đẩy đà tăng trưởng. Trước hết, cần nỗ lực đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công để đạt mục tiêu 100% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao cho năm 2025 bằng cách tập trung vào các dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia, bao gồm các tuyến cao tốc, sân bay, cảng biển và chuẩn bị đầu tư các tuyến đường sắt quan trọng như Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Thứ hai, đẩy mạnh tiêu dùng nội địa (tiêu dùng nội địa quý I/2025 tăng 7,45% nhưng vẫn thấp hơn mức trước đại dịch - khoảng 10%, cho thấy còn dư địa để kích thích thêm) bằng cách duy trì chính sách giảm thuế VAT như hiện nay và các chương trình kích cầu tiêu dùng…

Thứ ba, cần tiếp tục hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân phát triển như định hướng hiện nay, bằng cách tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, khơi thông nguồn vốn cho kinh tế tư nhân thông qua đa dạng hóa kênh huy động vốn, phát triển thị trường vốn và các gói tín dụng phù hợp; thúc đẩy doanh nghiệp lớn và vừa, các tập đoàn kinh tế tư nhân thông qua việc mở rộng sự tham gia vào các dự án quan trọng quốc gia và các lĩnh vực chiến lược; hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua các chương trình toàn diện về tài chính, công nghệ, đào tạo và xúc tiến thương mại.

Ngoài ra, chúng ta đang thúc đẩy cải cách thể chế và bộ máy nhà nước mạnh mẽ thông qua quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy, chính quyền địa phương hai cấp và hoàn thiện thể chế pháp luật, đẩy mạnh khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển kinh tế tư nhân nhằm tạo ra các động lực phát triển mới cho tăng trưởng.

Những “động lực mới” như ông vừa đề cập có vai trò thế nào?

Việc sắp xếp lại địa giới hành chính, thực hiện chính quyền địa phương hai cấp và cải cách thể chế nhằm tinh gọn bộ máy, định hình lại mục tiêu, phương thức, động lực cho phát triển đất nước, hướng tới mục tiêu tăng trưởng hai con số trong các năm tiếp theo; đồng thời, nâng cao hiệu lực, hiệu quả và năng lực quản trị quốc gia, tiết kiệm ngân sách nhà nước (dự kiến 190.500 tỷ đồng cho việc giảm 150.000 biên chế trong giai đoạn 2026 - 2030).

Quá trình đổi mới tư duy xây dựng và thực thi pháp luật (thúc đẩy phân cấp phân quyền, gần dân, Chính phủ cam kết từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm” và cơ chế “xin - cho”, chuyển sang quản lý theo kết quả và từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”) tạo ra môi trường pháp lý thông thoáng, minh bạch, chi phí thấp, khuyến khích sự đổi mới sáng tạo và bảo vệ quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp.

Các quyết sách lớn về sắp xếp bộ máy và cải cách thể chế cũng tạo hành lang pháp lý cho các lĩnh vực và xu hướng mới như công nghệ cao, chuyển đổi số, tăng trưởng xanh và kinh tế tuần hoàn; phát huy vai trò dẫn dắt của các vùng động lực kinh tế và các cực tăng trưởng.

Đáng lưu ý, khoa học công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo được kỳ vọng là “động lực then chốt” cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh các động lực truyền thống đang chịu áp lực lớn. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam sẽ nằm trong nhóm 3 nước dẫn đầu ASEAN và 5 nước đứng đầu châu Á về trình độ công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Tuy nhiên, mặc dù có những kết quả khả quan, các động lực này vẫn đang ở giai đoạn đầu và cần thời gian để tạo ra chuyển biến sâu rộng. Chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện thể chế và chính sách để tháo gỡ rào cản, tăng quyền tự chủ cho các tổ chức, doanh nghiệp nghiên cứu, xây dựng hành lang pháp lý cho các mô hình kinh tế mới như FinTech, AI, tài sản ảo, thương mại điện tử với cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), song song với phát triển hạ tầng số và dữ liệu quốc gia và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp…

Ông nhận thấy niềm tin của doanh nghiệp có dấu hiệu phục hồi?

Một trong những tín hiệu rất tích cực của kinh tế - xã hội 6 tháng đầu năm nay là số doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường cao hơn 20% so với số rút lui khỏi thị trường (152.700 doanh nghiệp so với 127.200 doanh nghiệp).

Từ đầu năm 2025, niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp vào triển vọng phục hồi và phát triển kinh tế được củng cố mạnh mẽ nhờ hàng loạt yếu tố và chính sách cải cách thể chế và môi trường kinh doanh. Chính phủ đã trình Quốc hội ban hành 34 Luật và 14 Nghị quyết tại Kỳ họp thứ 9, với nhiều quyết sách lịch sử nhằm xử lý các vướng mắc pháp luật, đặc biệt liên quan đến khoa học công nghệ và kinh tế tư nhân.

Các cơ quan đã ban hành kế hoạch thực hiện “3 giảm” (giảm chi phí tuân thủ, điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính) và chuyển mạnh từ cấp phép/chứng nhận sang công bố điều kiện kinh doanh, tăng cường số hóa thủ tục hành chính (100% thủ tục liên quan đến doanh nghiệp trực tuyến vào cuối năm 2025).

Chính sách “không quản được thì cấm” và cơ chế “xin - cho” cũng đang được loại bỏ để xây dựng hệ thống pháp lý linh hoạt hơn.